Farmakoekonomi nedir? Farmakoekonomi eğitimi nasıl olur?

Farmakoekonomi nedir? Farmakoekonomi ne işe yarar? Farmakoekonomi eğitimi nedir?

Farmakoekonomi oldukça yeni ve önemli bir bilimdir. Farmakoekonomi ilaç tedavisinin maliyet ve yararlan üzerinde odaklanmakta, farmakoekonomik değerlendirmelerde kaynak oluşturulması ve kullanım için temel oluşturmaktadır. Batılı ülkelerde farmakoekonomi üniversitelerde değişik programlarda yer almasına karşın ülkemizde bu konuda çok az veri mevcuttur. Farmakoekonomi eğilimine global bir gereksinim vardır.

Farmakoekonomi özellikle ilaç tedavisinin etkinliği, maliyeti ve sonuçlan üzerinde yoğun bir biçimde odaklanan oldukça genç bir bilim olup, sağlık ekonomisinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Günümüzde farmakoekonomik değerlendirmelerde değişik analiz yöntemleri kullanmak yoluyla (mali yet-etkinlik, maliyet-yarar, maliyet-kullanılırlık, maliyet-minimizasyon) oldukça etkili sonuçlar alınabil­mektedir

İlk olarak 1970’li yıllarda Batılı ülkelerde gündeme gelen farmakoekonomi politikası giderek önemi artan bir konudur. Özellikle ABD’de gerçekleştirilen ilk çalışmalardan sonra Avrupa ülkelerinin bir bölümünde ve Avustralya ile Kanada’da üzerinde yoğun bir biçimde durulan bir kavram haline gelmiştir.Farmakoekonomi disiplini sağlık politikalarının oluşturul­masıyla ilişkili kurumlar, akademik oluşumlar, sağlık kurumlan, sigorta şirketleri ve ilaç sanayii gibi birçok sektörü ilgilendir mektedir

Farmakoekonomi politikalarının geliştirilip, sağlık hizmetlerinde yararlanılabilmesi için değişik girişimler önem taşımaktadır. Bu politikaların geliştirilmesinde Sağlık Bakanlığı, Üniversiteler ve İlaç Sanayiinin koordineli işbirliği ve çalışmalan önem taşımaktadır. Bu çalışmaların sonuçlan; hasta bakımıyla ilgili karar oluşturan ve uygulayan tüm yetkililerin kullanımına sunularak daha etkili bir sağlık hizmeti vermek, yaşam kalitesini artırmakla birlikte etkin kaynak kullanımını sağlamak amacıyla yararlanılmaktadır. Bu amaçla oluşturulan politikalann sağlık ekonomisine önemli katkılar sağladığı bilinmektedir

Sağlık ekonomisi rehberlerinin hazırlanıp uygulamaya konulmasının etik ve yöntemsel yönden önemli yararlar sağladığı değişik çalışmalarda ortaya konmuştur. Kanada, Portekiz, İngiltere, Hollanda, Finlandiya’da kullanımı zorunlu rehberler oluşturulmuştur. ABD, Danimarka, İrlanda, Yeni Zelanda, İsviçre, İsveç gibi ülkelerde ise kullanımı isteğe bağlı olan rehberler geliştirilmiştir. Bu rehberler arasında benzer bölümler yanında farklı yaklaşımlar da mevcuttur

Farmakoekonomik esasların ve çalışmalann ortaya konduğu uluslararası nitelikte kurslar, sempozyum ve kongreler giderek artan bir biçimde gerçekleşmektedir.

Farmakoekonomide global bir eğitim gereksinimi olup, değişik disiplinlerle (etik, epidemiyoloji, sağlık araştırmaları, tıp, hemşirelik, eczacılık, psikometri, sosyoloji, istatistik) iyi bir koordinasyon gerekmektedir. Farmakoekonomi programı yüksek lisans, doktora ve fellowship ya da intömlük sistemi gibi değişik programlarda yer alabilir. Ayrıca değişik düzeylerde kısa süreli kursların da etkili olduğu bildirilmektedir. Tüm bu programlar epidemiyoloji, temel istatistik, protokol oluşturma yöntemleri, ilaç sanayiinin yapısı, finansman, mikroekonomi, ekonomik değerlendirmeler ve düzenlemeler, yasalar, ulusal ve uluslararası sağlık bakım hizmetleri ile eczacılık uygulamalarını içermelidir. Bu konudaki eğitime ilişkin araştırmalar çoğunlukla ABD ile sınırlı kalmaktadır. Bu programların geliştirilmesinde International Society for Pharmacoeconomics and Outcomes Research (ISPOR) ve American College of Clinical Pharmacy (ACCP) gibi organizasyonların oluşturduğu rehberler önemli rol oynamaktadır

ABD’de az sayıda Tıp Fakültesinde 2-3 haftalık bir staj ya da kurs olarak konulan farmakoekonomi eğitimi daha çok Eczacılık Fakültelerinde bir fellowship programı şeklinde sürdürülmektedir. Yaklaşık IS yıldır uygulanan bu fellowship programlan 2-3 yıl sürmekte olup bir bölümü ilaç sanayiinde gerçekleşmektedir. Fellowship programlarının gerçekleşmesinde % 80 dolayında ilaç sanayinin desteğinden yararlanılmaktadır.

Özellikle Eczacılık Fakültelerinde oluşturulan programlar çok sayıda bilgi ve yeteneğin geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır. Araştırma düzenleri ve yöntemler, mikro ve makıo-ekonomi, istatistik, kişiler arası ilişkiler, epidemiyoloji, finansman, sağlık politikası analizleri, ilaç dağılımı ve politikası, psikometri, soıgulama düzenleri, ekonomik değerlendirme ve analiz, sağlık bakım sistemleri, idare, ekonomik teoriler, karar analizleri, uluslararası sağlık politikaları, pazarlama, fizyopatoloji, eczacılık deneyimi, protokol oluşturma, uygulamalar, olgu analizleri, uluslararası eczacılık kavramları ve politikalar, yasalar ve düzenlemeler bu programın ana bölümlerini oluşturmaktadır. ABD’de değişik okullarda verilen bu eğitimde farklılıklar da gözlenmektedir.Bu programların etkinliği ve günümüz çalışma koşullarında gerekliliği hususunda daha ileri çalışmaların yararlı olabileceği bildirilmektedir

ABD ve diğer ülkelerde özellikle Tıp Fakültelerinde farmakoekonomiyle ilgili programlara ilişkin fazla bir bilgi bulunmamaktadır, ancak bu konuda yoğun çabalar sarfedilmektedir.

Ülkemiz ve diğer gelişmekte olan bölgelerde ortaya çıkan yoğun antibiyotik kullanımı ve maliyetleri göz önünde bulundurulduğunda farmakoekonomik ilkelerin ne denli önemli bir gereksinim olduğu kolaylıkla ortaya çıkmaktadır. Bu sorunun çözümlenmesi amacıyla özellikle hastane formülerlerinin oluşturulmasında farmakoekonomik verilerin önemli katkısı vardır.

Türkiye’de farmakoekonomi disipliniyle ilgili çalışmalar henüz yeni ve az sayıda olup, konunun değişik sektörlerce giderek yoğun bir biçimde ele alınması gerekmektedir. Bu konuda Sağlık Bakanlığı, Üniversiteler ve İlaç Sanayii arasında kurulacak yoğun işbirliğinin ülke gerçekleri de göz önünde bulundurularak etkili çalışmalar yapması ve uygulamaya koyması edasıdır.

Konunun ana kısmında yer alan taraflardan biri olan Üniversitelere önemli görevler düşmektedir. Üniversitelerin öncelikle araştırıcıların ilgisini çekecek temel yöntemsel başlıkları geliştirmeleri gerekmektedir. Bu gerçekleştiği takdirde bilimsel anlamda önemli adımların atılması olasıdır.

Araştırmacıların değişik uygulamalar sonucu alacakları bu kavramları sanayiinin gereksinimlerine uygulamaları sonucunda da etkili sonuçların alınması ve çok yönlü yararların sağlanabileceği kesindir. Özellikle farmakoekonomik araştırmaların gerçekleştirilebilmesi için günümüzde yetişmiş insan gereksinimi oldukça fazla olup, kısa sürede çözümlenmesi zorunludur.

Klinik pratikte farmakoekonomik prensiplerin düşünce olarak kabul edilmesine karşın uygulama esaslarında birlikteliğin olmaması da önemli bir sorundur.

Sonuç olarak Dünyanın değişik yörelerinde yapılan çalışmalara karşın, ülkemizdeki üniversitelerin farma- koekonomi politikaları hususunda kendinden beklenen rolü henüz gerçekleştiremediği, bu nedenle yoğun ileri çalışmalara gereksinim olduğu açıktır.

Eczacilar.NET